Onder openbare ruimte wordt de ruimte verstaan die voor iedereen vrij toegankelijk is. Vanwege dit open karakter, vinden in deze ruimte veel van de dagelijkse activiteiten plaats zoals verplaatsing van A naar B, ontmoeten, verblijven en recreëren. Plaatsen die onder de openbare ruimte vallen zijn onder andere straten, parken, pleinen, speeltuinen en de singels. Kortom, de ruimte die niet direct door een bepaalde groep of individu kan worden toegeëigend.
In de openbare ruimte van de gemeente Breda worden vijf kapitaalgoederen onderscheiden. De openbare ruimte bestaat uit meer goederen, die zijn echter niet betiteld als kapitaalwaardig. Het beheer en onderhoud in de openbare ruimte van de gemeente Breda betreft de volgende kapitaalgoederen:
- Wegverhardingen;
- Civieltechnische kunstwerken;
- Openbare verlichting;
- Bomen;
- Waterwegen en –voorzieningen.
- Riolering*
*Waarbij aangemerkt wordt dat het kapitaalgoed riolering bijzondere wettelijke eisen en financiering kent. Deze heeft daarom een eigen systematiek en beheer- en onderhoudsbenadering.
In de beleidsplannen van de gemeente (bestaand uit de Visie op de openbare ruimte 2009, het Beleidskader beheer kapitaalgoederen van de openbare ruimte 2014, de actualisatie van het beleidskader (2018) en de daarbij behorende beheerplannen en meerjarenprogrammeringen) staat hoe doeltreffend beheer van de voorzieningen in de openbare ruimte eruit moet zien.
De kapitaalgoederen openbare ruimte nader toegelicht
Voor groot onderhoud van wegverhardingen, openbare verlichting, civieltechnische kunstwerken, bomen en waterwegen en -voorzieningen namen tot 2014 de middelen af. Deze kwamen op een punt dat ze ontoereikend werden. Dat heeft bij enkele kapitaalgoederen geleid tot achterstallig onderhoud.
Dit achterstallig onderhoud betekent een verhoogd risico op onveilige situaties en verkeersongevallen (bijvoorbeeld op asfaltwegen bij motorrijders). Op voet- en fietspaden staan voegen open, liggen tegels los en drukken boomwortels de verharding op waardoor deze paden niet meer veilig en comfortabel zijn. Zeker niet voor kwetsbare inwoners en mensen met een lichamelijke beperking. Ook leidt de achterstand in onderhoud vooral bij asfaltverharding tot aantasting van de fundering met dure herstelwerkzaamheden en daardoor kapitaalvernietiging tot gevolg.
In 2014 is door de gemeenteraad het Beleidskader kapitaalgoederen van de openbare ruimte vastgesteld. Daarmee is een plan goedgekeurd waarmee een voorziening is ingericht van 20 miljoen euro om in de periode van 2014-2021 het achterstallig onderhoud aan wegverhardingen weg te werken. Ook is een financiële impuls gegeven om het beheer en onderhoud van alle kapitaalgoederen op peil te kunnen houden.
Daarnaast worden voor het regulier groot onderhoud door middel van onderhoudsvoorzieningen jaarlijks middelen gereserveerd. Belangrijk voordeel van deze werkwijze is dat vanuit de beschikbare middelen toegewerkt wordt naar planmatig onderhoud voor een periode van tien jaar
Evaluatie en actualisatie beleidskader
In 2017 en 2018 is gewerkt aan een evaluatie en actualisatie van het beleidskader kapitaalgoederen. De conclusies van de evaluatie en de actualisatie worden parallel aan het begrotingsproces met de gemeenteraad besproken.
Coalitieakkoord Lef en Liefde (2018-2022)
In het coalitieakkoord “Lef en liefde” (2018-2021) is voor de leefbaarheid van de stad structureel €2.1mln./jr extra uitgetrokken voor het schoon en heel kunnen houden van de kapitaalgoederen van de openbare ruimte.
Wegverhardingen
Breda heeft ruim 10 miljoen m2 wegverharding, waaronder fietspaden, hoofdwegen en voetpaden. Op basis van het beleidskader kapitaalgoederen worden deze vanaf 2015 op een zogenaamd Bmin-niveau beheerd en onderhouden. Dit niveau houdt in dat de kwaliteit van de wegen zodanig is dat er geen onaanvaardbare risico`s zijn voor de weggebruiker, en schades waarvoor de wegbeheerder aansprakelijk gesteld kan worden. Voor de wegen die vallen binnen het op peil brengen (van achterstallig) onderhoudsprogramma tot 2022 vallen geldt dit nog niet.
Het kwaliteitsniveau Bmin draagt bij aan optimaal, comfortabel, obstakelvrij en veilig gebruik. Bredanaars (en in het bijzonder kwetsbare Bredanaars) kunnen hun woning, winkels en andere voorzieningen zonder hinder en veilig bereiken. Klanten, werknemers en ondernemers kunnen winkels en bedrijven snel en comfortabel bereiken en recreanten en bezoekers moeten zonder hinder hun bestemming kunnen bereiken.
Wegverharding en vooral de asfaltverhardingen worden tijdig en cyclisch onderhouden waardoor duur achterstallig onderhoud (kapitaalvernietiging) door niet of te laat uitvoeren van onderhoud zoveel mogelijk wordt voorkomen.
Civieltechnische kunstwerken
De circa 450 civieltechnische kunstwerken worden op ‘C-niveau beheerd en onderhouden. Het uitgangspunt daarbij is dat bruggen, viaducten et cetera in ieder geval veilig gebruikt kunnen worden en dat de kwaliteit voldoende is voor economisch optimaal (snel en comfortabel) gebruik. Het onderhoudsniveau C houdt echter ook in dat het beheer en onderhoud op een reactieve wijze wordt uitgevoerd. Dit heeft kapitaalsvernietiging tot gevolg.
Voor groot onderhoud en toekomstige vervangingen wordt in 2018 een beheerplan opgesteld. Daarin wordt ook een beeld geschetst van de noodzakelijk investeringsmiddelen die nodig zijn voor groot onderhoud en toekomstige vervangingen.
Openbare verlichting
Een belangrijk deel van de ruim 39.000 lantaarnpalen en armaturen is aan het eind van de levensduur. Met het regulier onderhoud wordt gewerkt aan sociaal veilig, verkeersveilig en goed werkende openbare verlichting. Daarbij wordt de laatste jaren meer en meer ingezet op verduurzaming. Energievretende, versleten armaturen en armaturen worden vervangen door LED verlichting. Naast regulier vervanging worden in de business case verduurzaming openbare verlichting 8.400 armaturen (en de versleten palen) in periode 2017-2020 vervangen door LED verlichting.
Bomen
Breda kent bijna 90.000 bomen, met gemiddeld genomen een hoge leeftijd. Er moet rekening gehouden worden dat een grote vervangingsgolf zich aandient. De afgelopen jaren is er onvoldoende geld beschikbaar geweest voor een duurzame aanpak van de vervanging van bomen. Alleen de gevaarlijke oude en zieke bomen zijn om veiligheidsredenen gekapt. Het gemeentelijk plan bomen geeft houvast voor de herplant en vervanging van bomen. Er wordt onderscheid gemaakt tussen waardevolle bomen, structuurbomen en omgevingsbomen. Er moet de komende jaren flink geïnvesteerd blijven worden om te zorgen dat bestaande boomstructuren niet verder afkalven en ze hun maatschappelijk, landschappelijke, verkeersgeleidende werking en ecologische waarde en werking verliezen.
Een ander probleem is wortelopdruk op plaatsen waar bomen te krappe groeiplaatsen hebben. Er wordt inzichtelijk gemaakt wat de financiële consequenties zijn voor het wegwerken van de wortelopdruk in de komende jaren.
Het regulier onderhoudsplan (B-minniveau) gaat er van uit dat de bomen vanuit de beschikbare middelen zo worden onderhouden dat ze hun aantrekkelijkheid als decor niet verliezen, hittestress helpen tegen te gaan en dat ze hun landschappelijke, ecologische en (verkeers)geleidende waarde optimaal waarmaken. Waardevolle bomen, boomgroepen en boomstructuren worden op tijd en doorlopend beheerd en onderhouden, én vervangen wat afkalving bij boomstructuren voorkomt.
In het bestuursakkoord in een bedrag opgenomen van € 40.000,- waarmee de ambities in de boomstructuur waargemaakt kunnen worden in de komende jaren.
Waterwegen
De afgelopen jaren is het beheer en onderhoud van 230 km waterwegen in Breda op C-niveau onderhouden. Dit betekent dat de waterwegen veilig zijn voor waterrecreatie maar vooral dat het water voldoende kan stromen en voldoende diep is om water af te voeren of om in te varen. Technisch gezien is er sprake van een grote achterstand bij het op peil houden van de kwaliteit van kantbeschoeiingen en het baggeren. Met de vaststelling van het coalitieakkoord Lef en Liefde en het vaststellen van de begroting 2019 is budget beschikbaar gekomen om op C niveau te beheren en onderhouden. Hiermee is het mogelijk een stap te zetten in het preventief of cyclisch beheer en onderhoud. Calamiteiten worden wel nog (reactief) opgelost. In het beheerplan dat in het najaar van 2018 aan het college wordt aangeboden staat een beheer- en onderhoudsaanpak, in samenhang met het beheer en onderhoud door het waterschap Brabantse Delta.
